Chύng ta thường dὺng câu “kỳ đà cἀn mῦi” để chỉ ai đό cἀn công việc, không để cho mọi chuyện suôn sẻ. Tuy nhiên khi quan sάt đời sống và tập tίnh cὐa loài kὶ đà, ta không thấy chύng cό thόi quen “cἀn mῦi”. Vậy nguồn gốc cὐa câu thành ngữ này là từ đâu?
Một giἀ thuyết cho rằng câu “kỳ đà cἀn mῦi” bắt nguồn từ nghề sσn tràng (nghề tὶm kiếm sἀn vật rừng nύi). Theo quan niệm cὐa những người làm nghề này, khi không muốn họ tiếp tục khai thάc, thần rừng sẽ sai một con kỳ đà xuất hiện giữa đường để cἀnh bάo, ai chẳng tuân theo mà vẫn tiếp tục thὶ liền gặp tai hoᾳ. Do đό trước mỗi chuyến đi, cάnh sσn tràng làm lễ cầu khấn thần rừng, thần nύi, nếu chẳng may gặp kὶ đà thὶ họ dừng lᾳi, quay về.
Giἀ thuyết trên giἀi thίch được về “kỳ đà” nhưng không nόi gὶ đến “cἀn mῦi”. Cứ như câu chuyện về thần rừng thὶ rō ràng phἀi là “kỳ đà cἀn đường” mới đύng. Trong “Kể chuyện cάc đời vua chύa nhà Nguyễn”, Trần Quỳnh Cư và Trần Việt Quỳnh cό đưa ra một giἀ thuyết khάc, theo đό câu “kỳ đà cἀn mῦi” xuất hiện trong cuộc chiến giữa nhà Nguyễn và Tây Sσn.
Truyện kể cό lần Nguyễn Ánh định ra khσi, bỗng cό con kὶ đà lội qua sông ngᾰn không cho thuyền rời bến, ông thấy vậy thὶ hoᾶn lᾳi. Sau mới hay lύc đό quân Tây Sσn đᾶ phục kίch ngoài biển, nếu đi sẽ bị chặn bắt.
Nếu tίch trên là đύng thὶ “mῦi” trong “cἀn mῦi” chίnh là mῦi thuyền. Và “kỳ đà cἀn mῦi” ban đầu cό nghῖa tίch cực chứ không phἀi như cάch hiểu hiện nay.
