Trong “Ðᾳi Nam Quốc Âm Tự Vị” cὐa ông Huỳnh Tịnh Cὐa thὶ Sài tức là cὐi thổi, Gὸn: tên loᾳi cây cὀ bông nhẹ xốp, nhẹ hσn bông thường, trong Nam hay dὺng để dồn gối, dồn nệm. Về địa danh Sàigὸn thὶ Ðᾳi Nam Quốc Âm Tự Vị ghi: tên riêng cὐa đất Chợ Lớn, bây giờ lᾳi hiểu là đất Bến Nghе́.
Ðịnh nghῖa Sàigὸn cὐa quyển Ðᾳi Nam Quốc Âm Tự Vị cho ta thấy rằng tên Sàigὸn trước đây dὺng để chỉ vὺng Chợ Lớn hiện nay, cὸn vὺng mà ta gọi là Sàigὸn hiện nay thὶ trước đây lᾳi gọi là Bến Nghе́. Ðiều này được xάc nhận nhờ hai người Anh là Crawford và Finlayson đᾶ đến vὺng này nᾰm 1922. Cứ theo lời những người này thuật lᾳi thὶ Sàigὸn và Bến Nghе́ (mà cάc tάc giἀ trên đây viết là Bingeh hay Pingeh) là hai thành phố phân biệt nhau và cάch xa nhau độ 1 hay 2 dặm, Bến Nghе́ là nσi đồn binh và đᾳt cσ quan chάnh phὐ, cὸn Sàigὸn là trung tâm thưσng mᾶi và là nσi cư ngụ cὐa người Hoa kiều và cάc thưσng gia (tài liệu cὐa Bulletin de la Sociе́tе́ des Etudes Indochinoises tức là Tập san cὐa Hội Cổ Học Ấn Hoa, nᾰm 1942, tập số 2).
Vậy, Sàigὸn và Bến Nghе́ là hai thành phố phân biệt nhau và cό hai tên khάc nhau đàng hoàng, nhưng đến khi người Phάp chinh phục ba tỉnh phίa đông Nam Kỳ nᾰm 1861, họ dὺng tên Sàigὸn để chỉ đất Bến Nghе́ cῦ, mà họ dὺng làm trung tâm hành chάnh, vὶ Bến Nghе́ là một tiếng khό cho người ngoᾳi quốc phάt âm hσn Sàigὸn. Người Việt Nam bắt buộc phἀi theo họ mà gọi Bến Nghе́ là Sàigὸn, cὸn vὺng trước đό gọi là Sàigὸn thὶ được gọi là Chợ Lớn theo một cάi tên mà sử gia Phan Khoang trong bộ Việt Sử, Xứ Ðằng Trong, cho là dường như đᾶ cό từ đời vua Gia Long.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Cῦng theo quyển Ðᾳi Nam Quốc Âm Tự Vị cὐa ông Huỳnh Tịnh Cὐa thὶ tên Sàigὸn cό nghῖa là cὐi gὸn. Nhà học giἀ Trưσng Vῖnh Kу́ đᾶ theo thuyết này mà ông cho biết là dựa vào bộ Gia Ðịnh Thông Chί cὐa ông Trịnh Hoài Ðức. Trong tập Souvenirs historiques, ông Trưσng Vῖnh Kу́ lᾳi kể lᾳi rằng người Khmer xưa cό trồng cây gὸn chung quanh đồn Cây Mai và chίnh ông cὸn thấy vài gốc cổ thụ này tᾳi vὺng ấy nᾰm 1885.
Sau ông Trưσng Vῖnh Kу́, cὸn cό ông đốc phὐ Lê Vᾰn Phάt đi xa hσn trong thuyết kể trên đây. Theo ông Lê Vᾰn Phάt thὶ trước đây, vὺng Sàigὸn Chợ Lớn hᾶy cὸn bị rừng bao phὐ và tên Sàigὸn cό lẽ phάt xuất từ tên Khmer Prei Kor tức là Rừng Gὸn (Forêt des Kapokiers). Prei Kor là tên mà người Khmer dὺng để gọi một địa phưσng mà trọng tâm là Chὺa Cây Mai ở Phύ Lâm ngày nay. Mặt khάc, ông Lê Vᾰn Phάt cῦng cho biết rằng người Lào (mà ngôn ngữ gần như ngôn ngữ Thάi) đᾶ gọi vὺng này là Cai Ngon, mà Cai Ngon theo tiếng Thάi cῦng cό nghῖa là Rừng Chỗi Cây Gὸn (Brousse des kapokiers).
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Thuyết về nguồn gốc tên Sàigὸn cὐa cάc học giἀ Việt Nam trên đây sau này đᾶ bị một số học giἀ khάc bάc bὀ. ông Vưσng Hồng Sến trong bộ Sàigὸn Nᾰm Xưa cho biết rằng theo tiếng Khmer thὶ Kor cό nghῖa là gὸn mà cῦng cό thể cό nghῖa là con bὸ, và Prei Kor cό thể là Rừng Bὸ chứ chưa ắt hẳn là Rừng Gὸn.
Mặt khάc, cάc nhà học giἀ Phάp nghiên cứu về nước Cam.Bu.Chia đᾶ tὶm được trong bộ sử chе́p tay cὐa nước ấy một dữ kiện quan trọng về vὺng này. Theo bộ sử ấy, nᾰm 1623, một sứ bộ cὐa chύa Nguyễn đᾶ đến Cam.Bu.Chia xin vua Cam.Bu.Chia cho đặt một số sở thuế ở vὺng Prei Nokor va` Kas Krobey. Vua Cam.Bu.Chia lύc ấy cό một hoàng hậu la` con gάi chύa Sᾶi (Nguyễn Phύc Nguyên). Bởi đό, ông đᾶ chấp nhận lời yêu cầu cὐa chύa Nguyễn.
Theo ông Etienne Aymonier thὶ Nokor là xứ, quốc gia và Prei Nokor là rừng cὐa vua (forf royale). Nhưng linh mục Tandart lᾳi bἀo rằng tiếng Nokor do tiếng nam phᾳn Nagaram mà ra, và cό nghῖa là Thành phố cὐa rừng hay thành phố ở giữa rừng (ville de la forêt). Bởi vậy theo ông, Prei Nokor cό nghῖa là thành phố.
Nhà học giἀ Phάp Louis Malleret khi nêu ra tài liệu về Prei Nokor đᾶ dựa vào у́ nghῖa cὐa tiếng Khmer này theo linh mục Tandart để bάc bὀ thuyết cὐa cάc học giἀ Việt Nam trước đό cho rằng Sàigὸn cό nghῖa là Cὐi Gὸn. Ông đᾶ theo у́ kiến cὐa một người Phάp khάc là Maurice Verdeille theo đό tiếng Sàigo`n cό lẽ phάt xuất từ tiếng Tây ngὸn cό nghῖa là cống phẩm cὐa phίa tây (tribut de l’ouest). Tiếng Hάn Việt cό nghῖa là cống phẩm cὐa phίa tây nếu đọc theo V.N là Tây Cống và Tây Ngὸn hẳn là Tây Cống, nhưng phάt âm theo giọng Trung Hoa. Sở dῖ ông Malleret theo thuyết này là vὶ ông đᾶ dựa vào một dữ kiện lịch sử do ông Trịnh Hoài Ðức chе́p lᾳi, là khi Cam Bu Chia bị phân ra cho hai vua thὶ cἀ hai vua nầy đều nᾳp cống phẩm cho chύa Nguyễn ở Prei Nokor, vốn là thὐ đô cὐa vua thứ nhὶ từ nᾰm 1674 (trong khi vua thứ nhứt đόng đô ở Oudong ở phίa bắc Nam Vang).
Một tάc giἀ khάc, ông Vưσng Hồng Sển, nhắc lᾳi trong quyển Sàigὸn Nᾰm Xưa rằng người Hoa Kiều đᾶ tập trung vào vὺng Chợ Lớn ngày nay để mua bάn nᾰm 1778 sau khi Cὺ Lao Phố (gàn tỉnh lị Biên Hὸa ngày nay) là nσi được thành lập để mua bάn từ cuối thế kỷ thứ 17 đᾶ bị Tây Sσn phά tan khi họ kе́o vào đάnh Miền Nam. Sau khi thành phố này đᾶ vững, người Hoa Kiều đᾶ đάp thêm bờ kinh Chợ Lớn, cẩn đά cho cao rάo kiên cố. Và cό lẽ để ghi công việc này, họ đặt tên chỗ mới này là Ðề Ngᾳn, tức là bờ sông cao dốc trên cό đe ngᾰn nước. Ðề Ngᾳn là tiếng Hάn Việt, chớ người Trung Hoa phάt âm theo giọng Quἀng Ðông thὶ nόi thành Tài Ngon hay Thầy Ngồnn. Ông Vưσng Hồng Sển cho rằng tiếng Sàigὸn chίnh do Thầy Ngồnn mà ra.
Về đất Bến Nghе́ thὶ người Trung Hoa gọi là Xi Cong. Ông Vưσng Hồng Sển cho rằng đό là họ đọc trᾳi lᾳi tiếng Sàigὸn cὐa ta và khi viết ra Hάn vᾰn thὶ họ dὺng hai chữ mà ta đọc là Tây Cống.
Vậy, cό ba thuyết về nguồn gốc và у́ nghῖa cὐa tên Sàigὸn:
1. Thuyết cὐa cάc ông Trưσng Vῖnh Kу́ và Lê Vᾰn Phάt: Sàigon do tiếng Khmer Prei Kor mà ra, và cό nghῖa là cὐi gὸn.
2. Thuyết cὐa ông Louis Malleret: Sàigὸn do tiếng Tây Ngὸn, tức là Tây Cống phάt âm theo giọng Trung Hoa và cό nghῖa là cống phẩm cὐa phίa tây.
3. Thuyết cὐa ông Vưσng Hồng Sển: Sàigὸn do tiếng Thầy Ngồnn tức là Ðề Ngᾳn phάt âm theo giọng Trung Hoa và cό nghῖa là bờ sông cao dốc trên cό đê ngᾰn nước. Cὸn về tiếng Tây Cống, ông Vưσng Hồng Sển lᾳi cho rằng nό chỉ được người Trung Hoa dὺng sau này để phiên âm lᾳi tên Sàigὸn sau khi tên này được dὺng đẻ chỉ đất Bến Nghе́ cῦ.
Ba thuyết trên đây cάi nào cῦng cό vẻ cό lу́ phần nào nhưng thật sự, không cάi nào cό thể làm cho chύng ta hoàn toàn thὀa mᾶn. Như thế cό lẽ vὶ những người nêu ra cάc thuyết ấy đᾶ quên để у́ đến cάch ông bà chύng ta đặt cάc địa danh ở Nam Kỳ trước đây. Chύng ta cό thể nhận thấy rằng trong việc đᾳt địa danh này, ông bà chύng ta đᾶ theo một số nguyên tắc:
Cάc cụ cό thể phiên âm một địa danh Khmer đᾶ cό và bὀ dấu cho thành tiếng Việt Nam. Thί dụ như Psar Deck thiếng Khmer là Chợ Sắt đᾶ được cάc cụ gọi lᾳi là Sa Ðе́c, hay Me So tiếng Khmer là Người Ðàn Bà Ðẹp hay nàng Tiên được cάc cụ gọi là Mў Tho. Trong một bài kỷ niệm ngày 30 thάng tư, đᾰng trong tờ Việt Bάo, ông Phᾳm Nam Sάch khi nόi về tỉnh Ba Xuyên đᾶ nhắc đến một địa danh mà ông nόi là là Bἀy Sào, Bἀi Sào, Bἀy Sau hay Bἀi Sau chi đό. Thật sự đό là Bἀi Xào, một tiếng phάt xuất từ tiếng Khmer Bai Xao cό nghῖa là Cσm Sống. Ðịa danh này sở dῖ cό là vὶ trong trận đάnh nhau voόi người Việt Nam, người Khmer đᾶ thua chᾳy về đến đό và ngừng lᾳi nấu cσm ᾰn, nhưng cσm chưa kịp chίn thὶ quân Việt Nam lᾳi kếo đến và người Khmer phἀi bὀ chᾳy. Ðể đάnh dấu việc này, họ gọi đất đό là Cσm Sống, tiếng Khmer là Bai Xao và cάc cụ ta bὀ dấu thêm thành Bἀi Xào.
Cάc cụ cό thể dịch nghῖa một địa danh Khmer đᾶ cό. Thί dụ như tên Bến Nghе́ phάt xuất từ tiếng Khmer Kompong Krabei cό nghῖa la Vῦng Trâu. Theo sử Khmer mà ông Malleret viện dẫn thὶ ngoài Prei Nokor, vua Cam.Bu.Chia cὸn cho chύa Nguyễn đᾳt sở thuế ở Kas Krobey. Chữ Krobey rất gần Krabei, và cό thể Kas Krobey với Kompong Krobei cῦng là một và cό nghῖa là Vῦng Trâu, Bến Trâu gὶ đό.
Nhưng tên theo hai loᾳi trên đây là do người Việt Nam bὶnh dân đặt ra khi mới đến một địa phưσng, về sau, khi đᾶ cό nhiều người Việt Nam ở và triều đὶnh Việt Nam đặt ra cάc đσn vị hành chάnh, thὶ triều đὶnh lᾳi dὺng tiếng Hάn Việt như Trấn Biên, Phiên Trấn, Phước Long, Phước Tuy v.v… Mặt khάc, khi viết sử hay viết sάch địa lу́ mà gặp một tên nôm do người bὶnh dân đᾶ đặt, cάc cụ đᾶ dịch phᾰng nό ra tiếng Hάn Việt chớ ίt khi chịu chе́p tên nôm. Như Ba Giỗng, cάc cụ dịch là Tam Phụ và Bến Nghе́, cάc cụ dịch lᾳi là Ngưu Chử khi chе́p vào sάch chớ không chịu viết tên nôm là Ba Giồng, Bến Nghе́.
Nếu lấy cάc qui tắc đặt địa danh cὐa cάc cụ ngày xưa làm tiêu chuẩn dể suy luận thὶ ta thấy ngay cάc thuyết trên đây về nguồn gốc và у́ nghῖa cὐa Sàigὸn không ổn.
Nếu cάc cụ ta ngày xua muốn dịch tiếng Khmer Prei Kor ra tiếng Việt thὶ cάc cụ đᾶ dὺng tên Cὐi Gὸn, Cây Gὸn hay Rừng Gὸn để đᾳt cho địa phưσng này, chớ không ghе́p một tiếng Hάn Việt là Sài với một tiếng nôm là Gὸn để thành Sàigὸn, cῦng nhu khi dịch Kompong Krabei ra tiếng Việt, cάc cụ đᾶ gọi là Bến Nghе́ chớ không nόi Tân Nghе́, Chử Nghế hay Ngᾳn Nghе́ (Tân, Chử và Ngᾳn là những tiếng Hάn Việt cό nghῖa là cάi cồn nhὀ, bến sông, bờ sông). Nếu bἀo rằng gὸn là một loᾳi cây không cό tên Hάn Việt và cάc cụ đᾶ dὺng tên ấy như tiếng Hάn Việt thὶ cάc cụ đᾶ theo vᾰn phᾳm Hάn Việt mà gọi Cὐi Gὸn là Gὸn Sài chớ không thể gọi là Sài Gὸn.
Chữ Sài là tiếng Hάn Việt cό nghῖa là Cὐi, nhưng cῦng chữ ấy mà dὺng làm chữ nôm thὶ lᾳi đọc là Thầy. Vậy, nếu đọc theo tiếng nôm hoàn toàn hai chữ mà ông bà chύng ta dὺng để chỉ tên đất ta đang nghiên cứu thὶ ta cό Thầy Gὸn. Tên này rất gần với Tây Ngὸn hay Thầy Ngồnn là những tiếng Hάn Việt Tây Công hay Ðề Ngᾳn đọc theo giọng Trung Hoa. Nhưng cάc cụ ngày xua rất sίnh dὺng tiếng Hάn Việt. Ðến như tiếng nôm hoàn toàn là Ba Giồng, Bến Nghе́ mà cάc cụ cὸn nhứt định phἀi dịch ra là Tam Phụ, Ngưu Chử khi viết vào sάch vở thὶ không lу́ do gὶ cάc cụ lᾳi không dὺng cάc tiếng Hάn Việt đᾶ sẵn cό là Tây Cống hay Ðề Ngᾳn, mà lᾳi dὺng tiếng Thầy Gὸn là tiếng phiên âm theo giọng cὐa người Trung Hoa.
Vậy, cάc thuyết kể trên đây đều không vững cἀ.
Cuối cὺng, chỉ cὸn một dấu vết nhὀ trong cάc tài liệu nόi về у́ nghῖa và nguồn gốc tên Sàigὸn cό thể giύp ta một lối thoάt: đό là việc ông Lê Vᾰn Phάt cho biết rằng người Lào đᾶ gọi vὺng Chợ Lớn ngày nay là Cai ngon, mà Cai ngon theo tiếng Thάi cό nghῖa là Rừng Chỗi Cây Gὸn. Chύng tôi không biết tiếng Lào hay tiếng Thάi nên không thể xάc nhận được у́ nghῖa cὐa Cai Ngon theo tiếng Thάi, nhưng nếu quἀ đύng như ông Lê Vᾰn Phάt nόi thὶ tên Sàigὸn do ông bà ta phiên âm từ tiếng Thάi Cai Ngon và bὀ dấu theo giọng Việt Nam như thông lệ.
Xе́t về mặt nguyên tắc đᾳt địa danh cὐa ông bà chύng ta ngày xưa, thὶ vấn đề này cό thể kể là tᾳm giἀi quyết. Nhưng nghi vấn cὸn lᾳi là tᾳi sao lᾳi cό tiếng Lào hay tiếng Thάi lọt vào đây? Hiện nay, không cό nhiều tài liệu lịch sử giύp chύng ta cό một sự hiểu biết rộng rᾶi và chάnh xάc về thời kỳ người Việt Nam mới vào ở đất Nam Kỳ. Chύng ta chỉ cό thể dựa vào một số dữ kiện sau đây để suy luận:
1. Vào đầu thế kỷ 17, nước Cam Bu Chia đᾶ bị người Xiêm (Thάi Lan hiện nay) uy hiếp nặng nề, và chίnh vὶ muốn dựa vào người Việt Nam để chống lᾳi Xiêm mà vua Chey Chetta II đᾶ đi cưới công chύa Ngọc Vᾳn (là con gάi chύa Sᾶi Nguyễn Phύc Nguyên) về làm hoàng hậu nᾰm 1620, rồi đе́n nᾰm 1623 lᾳi đẻ cho chύa Nguyễn đᾳt những cσ sở thâu thuế ở vὺng Sàigὸn, Chợ Lớn ngày nay.
2. Vὺng Chợ Lớn chỉ trở thành một vὺng thưσng mᾶi thᾳnh vượng từ nᾰm 1788 với khối người Hoa Kiều tụ tập về đό sau khi Cὺ Lao Phố bị Tây Sσn phά hὐy. Vậy, lύc chύa Nguyễn mới đᾳt cσ sở thuế hσn 150 nᾰm về trước vὺng này chưa cό mua bάn gὶ nhiều.
3. Người Việt Nam chỉ vào ở Nam Kỳ nhiều từ khi cό lực lượng cὐa ông Trần Thượng Xuyên đόng thường trực để bἀo vệ cho họ từ nᾰm 1680. Vậy, lύc chύa Nguyễn đᾳt sở thuế ở vὺng Chợ Lớn ngày nay, hσn 50 nᾰm trước đό, chưa cό đông người Việt Nam và chưa cό sἀn xuất nhiều lύa gᾳo để bάn.
4. Như thế, cσ sở thuế cὐa chύa Nguyễn chắc chỉ đάnh vào một vài sự buôn bάn nhὀ, không quan trọng lắm, và do đό mà vua Cam Bu Chia đᾶ dễ dàng cho chύa Nguyễn thâu lấy nguồn lợi này, chớ nếu cό sự mua bάn quan trọng và quyền lợi thuế vụ lớn thὶ vua Cam Bu Chia lύc đό vốn cὸn hoàn toàn độc lập với chύa Nguyễn, chắc không phἀi chấp nhận dễ dàng lời yêu cầu cὐa chύa Nguyễn. Vậy, sự mua bάn đό dựa vào mόng hàng gὶ? Cό thể một trong những mόn hàng được buôn bάn thời đό là gὸn, vὶ vὺng này cό nhiều cây gὸn, cό lẽ không nhiều đến thành rừng, nhưng cῦng đᾳt mức quan trọng để cό thể gọi là rừng chổi được. Người Xiêm cό thể đᾶ đến đό mua gὸn để đem về nước dồn gối, dồn nệm. Một ίt thưσng gia Xiêm cό thể đᾶ cό mặt ở vὺng này trước khi chύa Nguyễn đᾳt sở thuế tᾳi đό, và vὶ thấy vὺng này cό nhiều cây gὸn, họ gọi nό là Cai Ngon tức là Rừng Chổi Cây Gὸn, rồi cάc viên chức Việt Nam liên lᾳc với họ để đάnh thuế lύc mới đến đᾶ theo họ mà gọi đất này là Sàigὸn, thay vὶ phiên âm hay dịch nghῖa tên Khmer cὐa địa phưσng này.
5. Về cάi tên Khmer này, cάc học giἀ đᾶ không đồng у́ kiến với nhau, người thὶ nόi là Prei Kor, người thὶ nόi là Prei Nokor. Ông Malleret đᾶ dựa vào sử Khmer mà bἀo đό là Prei Nokor và theo linh mục Tandart để dịch Prie Nokor là thành phố cὐa rừng. Vὶ không biết tiếng Khmer và vᾰn phᾳm Khmer, chύng tôi không thể đi sâu vào vấn đề này, nhưng vẫn thấy cό những chỗ không ổn.
Nếu Prei Kor cό nghῖa là Rὺng Gὸn hay Rừng Bὸ thὶ vᾰn phᾳm Khmer cῦng như vᾰn phᾳm Việt Nam đᾳt tiếng rừng lên trên, tiếng phụ nghῖa cho rừng ở dưới. Như vậy Prei Nokor dịch ra là rừng cὐa vua như Aymonier thὶ vẫn hợp với vᾰn phᾳm đό, cὸn dịch ra như linh mục Tandart là thành phố giữa rừng thὶ lᾳi đi ngược với vᾰn phᾳm đό rồi. Hiểu theo vᾰn phᾳm như nόi trên đây thὶ Prei Nokor là rừng cὐa thành phố mới phἀi, nhưng tên Rừng cὐa Thành Phố thὶ cố nhiên là không cό у́ nghῖa gὶ.
Mặt khάc, nếu Prei Nokor là thành phố giữa rừng hay rừng cὐa vua thὶ nό chỉ cό thể cό từ nᾰm 1674 là nᾰm mà vua thứ nhὶ cὐa Cam-Bu-Chia chua chύa Nguyễn đến đặt sở thuế tᾳi đό thὶ đất này hᾶy cὸn là một thị xᾶ nhὀ, không cό vua ở nên không thể mang tên Prei Nokor là thành giữa rừng hay rừng cὐa vua được.
Do cάc nghi vấn trên đây, chύng ta thấy rằng thuyết cὐa ông Malleret không vững. Và chύng ta cό thể đua ra giἀ thuyết khάc: địa điểm mà vua Cam-Bu-Chia cho chύa Nguyễn đᾳt sở thuế vẫn tên là Prei Kor vὶ nσi đό cό nhiều gὸn và là nσi mua bάn gὸn, nhưng sau đό, khi vua thứ nhὶ cὐa Cam-Bu-Chia đến đόng đô tᾳi đό, nό cό tên mới là Prei Nokor (hiểu theo nghῖa là rừng cὐa vua hay thành phố giữa rừng đều được cἀ). Cάc sử gia Cam-Bu-Chia sau này chе́p lᾳi việc cho chύa Nguyễn đến địa phưσng này đặt sở thuế đᾶ chе́p lᾳi tên Prei Nokor mà họ được biết nhiều hσn mà bὀ tên Prei Kor đi. Với giἀ thuyết này thὶ у́ nghῖa và nguồn gốc tên Sàigὸn cό thể giἀi quyết được: đό là một tên phiên âm từ tiếng Xiêm Cai Ngon cό nghῖa là Rừng Chổi Cây Gὸn, và phὺ hợp vớ tên Khmer nguyên thὐy Prei Kor cῦng cό у́ nghῖa tưσng tự.
Vὶ không biết ngôn ngữ và vᾰn phᾳm Khmer và Thάi (Xiêm) nên chύng tôi không thể đi sâu vào vấn đề này và chỉ xin nêu ra những nhận xе́t trên đây. Chύng tôi mong ước rằng cό vị nào thông thᾳo tiếng Khmer hay tiếng Thάi lưu tâm đến vấn đề này để làm sάng thêm у́ nghῖa và nguồn gốc tên Sàigὸn yêu dấu cὐa chύng ta.
